De Haagse ombudsman

Op de website van de ombudsman van de gemeente Den Haag staat een foto van een prachtige ooievaar afgebeeld. En dat doet mijn groengele hart goed. Zo'n ombudsman heeft bij mij een streepje voor. Een ombudsman is een onpartijdige klachtenbehandelaar die onderzoek verricht naar de behoorlijkheid van gedragingen van overheden. Ofwel een ombudsman is een functionaris die tot taak heeft de burger in zijn omgang met de overheid te beschermen tegen willekeur.

Denk nu niet dat een ombudsman iets van deze tijd is. Het woord ombudsman stamt uit de Zweedse taal, waarin het vertegenwoordiger betekent. En dat is niet vreemd, want de Zweedse grondwet voorzag sinds 1809 in een ombudsman, aangesteld door het parlement. Na Zweden was Nieuw-Zeeland het tweede land ter wereld waar 50 jaar geleden een ombudsman werd benoemd. Inmiddels telt de mondiale vakorganisatie het International Ombudsman Institute ruim 140 leden.

In Nederland werd de eerste ombudsman aangesteld in 1982. Daarna volgden allerlei andere ombudsmannen zoals een kinderombudsman, een seniorenombudsman en ombudsman voor pensioenen.

Aan het begrip ombudsman hebben velen in het begin best wel moeten wennen. Ouderen onder ons kennen nog wel het televisieprogramma 'Ombudsman' van de VARA dat in het begin van de zeventiger jaren werd gepresenteerd door Marcel van Dam. In dat programma beweerde Van Dam dat limonadeflessen van Exota spontaan konden ontploffen. De onbenul liet dit ook nog eens met vervalste beelden uitzenden. Prompt werd er bijna geen Exota-limonade meer verkocht en ging Exota uiteindelijk op de fles. Leuke woordspeling: Exota op de fles! Jaren later werd de VARA door de Hoge Raad gesommeerd tot het betalen van een schadevergoeding van 7,7 miljoen gulden aan de gedupeerde fabrikant. Marcel van Dam had inmiddels het schip verlaten. Hij had zich aangesloten bij de Partij van de Arbeid en werd prompt staatssecretaris van Volkshuisvesting. Het is onbegrijpelijk dat zo'n leugenaar ook nog eens een politieke carrière kon opbouwen!

Kleine Jantje is al uren vervelend en krijgt uiteindelijk van zijn vader een draai om zijn oren. 'Wacht maar,' roept het ventje huilend. 'Ik haal de ombudsman erbij!' Zegt zijn vader: 'Doe maar, dan krijgt hij ook een draai om zijn oren!' Na een een uur wordt er aangebeld en de vader doet open. Er staat een man voor de deur en zegt: 'Ik ben de ombudsman'. Prompt geeft de vader de man een draai om zijn oren. Zegt de man onthutst: 'Meneer, waarom doet u dat?' Antwoordt de vader: “U bent toch de ombudsman?' Zegt de man: 'Dan heeft u mij verkeerd verstaan. Ik zei geen ombudsman, maar woonklusman!'

Zelfs de recessie heeft kan een neagtieve invloed hebben op het handelen van een ombudsman. Uit onderzoek is gebleken, dat de wereldwijde financiële crisis direct doorwerkt in de transparantie van handelen van de overheid ten opzichte van de burger. De openheid neemt onder invloed hiervan af. Er is een duidelijke relatie tussen die twee. Openheid wordt in tijden van financiële krapte gezien als een luxe in plaats van een noodzaak. Een gebrek aan openheid kan leiden tot onbegrip en zelfs wantrouwen bij de burger. De taak van de ombudsman is ervoor te zorgen dat de overheid voldoet aan de normen van transparantie.

Wat nu als er een deugdelijke klachtenafhandeling komt door de gemeentelijke diensten, bedrijven en stadsdelen zelf. Wat nu als zogenaamde klachtencoördinatoren respect van hun collega-ambtenaren krijgen en voldoende rugdekking van bestuurders zodat zij voor de gemeente als de burger veel kunnen betekenen. Ja, dan zullen de gemeentelijke ombudsmannen verdwijnen. En daar ben ik zeer op tegen. Want dan mis ik de website van onze Haagse ombudsman met zijn fraaie ooievaar!

Klaas de Boer